Một điểm chung của ‘Microsoft, Google và Meta‘ mà ít người biết là họ đều có một đội riêng để chống hành vi gian lận từ Việt Nam. Một người bạn của tôi kể: trong lúc phỏng vấn, đại diện Meta rất phấn khích khi biết anh ấy là Người Việt; họ nói họ có dự án rất phù hợp nhưng khi vào làm thì bạn tôi mới biết đó là dự án chống hành vi gian lận từ Việt Nam.
Cách đây vài năm, tôi kêu gọi các công ty ở Thung lũng Silicon tài trợ để tổ chức một hội thảo an ninh mạng, khi vừa nhắc đến hai chữ Việt Nam, Microsoft đã ngay lập tức tài trợ 20.000 USD và cử đại diện từ Thành phố Seattle sang dự.
Khi gặp đại diện của Microsoft ở Sài Gòn, tôi tò mò hỏi tại sao họ tài trợ nhiều tiền và còn cất công đến dự. Đại diện Microsoft trả lời: “Chúng tôi muốn biết kẻ thù là ai”. Trong phút chốc, tôi bần thần ngỡ Việt Nam và Mỹ lại sắp chiến tranh, nhưng không, họ giải thích vì có quá nhiều hành vi gian lận từ Việt Nam nên họ muốn đến tận nơi tìm hiểu.
Nhưng đó đã là chuyện của nhiều năm trước. Mới đây, Microsoft thông báo phát hiện ba Người Việt tạo hơn 750 triệu tài khoản giả, gây thiệt hại hàng triệu USD. Một người bạn không phải ‘dân công nghệ thông tin’ hỏi: “Sao tụi nó có thời gian tạo nhiều tài khoản vậy, chắc mỏi tay lắm?”.
Giả sử mất một phút để tạo một tài khoản. Nếu học hết cấp hai (tôi có nhiều bạn là dân vô học giống tôi nên phải giả sử cho chắc ăn), bạn tôi có thể làm một phép tính đơn giản để thấy cần mất 1.426 năm để tạo ra 750 triệu tài khoản.
Tức ba Người Việt kể trên phải bắt đầu tạo tài khoản từ khi mới đẻ, tạo liên tục, không có thời gian bú sữa mẹ nên bị suy dinh dưỡng, chết yểu, đầu thai lại tiếp tục tạo tài khoản, lặp đi lặp lại 10 kiếp người thì mới mong hôm nay có đủ 750 triệu tài khoản.
Làm vậy quá khó nhưng Người Việt chúng ta khôn hơn nhiều. Tôi đoán ba anh bạn ở trên đã viết một chương trình máy tính để tạo tài khoản hoàn toàn tự động. Nếu mỗi giây có thể tạo 100 tài khoản thì chỉ cần 100 ngày là có thể tạo xong 750 triệu tài khoản.
Tạo từng ấy tài khoản để làm gì? Tất nhiên là để phục vụ việc thực hiện hành vi gian lận: tạo nhấp chuột giả vào quảng cáo, nhận tiền khuyến mãi, tạo lượt xem giả, bán tương tác giả, bán người theo dõi giả, bán đánh giá giả. Nếu giao cho Người Việt quản lý, Michelin sẽ không chỉ có ba sao, mà phải có tám chục sao.
Gian lận trên mọi mặt trận
Tôi từng gặp đội chuyên chống hành vi gian lận từ Việt Nam ở Google, nghe họ kể khả năng lách luật của Người Việt mà tôi thấy hết sức thân thuộc. Chẳng hạn công ty khuyến mãi 100 USD cho khách hàng mới, ngay lập tức xuất hiện hàng loạt tài khoản giả.
Tôi cũng đã trực tiếp chứng kiến khả năng “sáng tạo” của Người Việt. Hồi tháng trước, một khách hàng của tôi đã tốn hàng trăm ngàn USD phí SMS vì ai đó từ Việt Nam lừa hệ thống của họ nhắn tin hàng loạt đến các đầu số trả phí (SMS pumping).
Năm 2018, khi nhiều nhà báo và người có ảnh hưởng bị khóa tài khoản Facebook, khi tìm hiểu những thủ thuật lừa Facebook khóa tài khoản bất kỳ. Tôi đã rất bất ngờ khi các “tài năng” Việt Nam đã nghĩ ra những 5 cách khác nhau, với những “chiêu” khó đỡ như nộp giấy chứng tử giả, khiến Facebook tưởng nạn nhân đã qua đời, không cho cập nhật trang nhà nữa.
Nhà văn Voltaire sẵn sàng chết để bảo vệ quyền được nói của người khác, còn Facebook không thể ngờ, để ngăn người khác nói, một số Người Việt dám cả gan làm giả cả sổ sinh tử của Diêm Vương.
Ngoài gian lận bằng tài khoản giả, Người Việt cũng khét tiếng thế giới với những mánh khóe cướp tài khoản. Những ngày cuối năm 2021, Facebook khởi kiện bốn Người Việt đã chiếm tài khoản quảng cáo của một số doanh nghiệp, gây thiệt hại 36 triệu USD.
Tháng 7 năm 2022, hãng bảo mật WithSecure công bố một nghiên cứu cho thấy một nhóm Người Việt đã dày công “nghiên cứu” trong vài năm để tạo ra một mã độc lấy tên một kiểu tóc nam là Ducktail (đuôi vịt). Để làm gì? Chiếm tài khoản Facebook để cướp tiền quảng cáo.
Hồi tháng 9 năm 2023, nhà báo Amanda Florian ở tạp chí Vox đã thực hiện một điều tra bỏ túi với gần 100 nạn nhân mất tài khoản Facebook từ 14 quốc gia. Các bằng chứng cho thấy thủ phạm là một nhóm Người Việt tuổi đôi mươi từ Việt Nam.
Người bạn ở Meta của tôi nói: “Bọn nó giỏi thật anh à, nghĩ ra bao nhiêu cách mà chính tụi em cũng không nghĩ ra được. Mình mới sửa hôm nay, hôm sau chúng lại nghĩ ra cách [gian lận] mới”.
Những Người Việt bị Microsoft hay Facebook điểm mặt chỉ tên cũng có chút năng lực, nhưng họ không phải tài năng. Những người có tài năng thật sự sẽ không sáng tạo ra cách mới để gian lận mà sáng tạo ra những phương pháp để giải quyết nhu cầu cầu của thế giới.
Chiếm đoạt tài khoản người khác rõ ràng là phạm pháp. Tạo và dùng tài khoản giả để trục lợi cho bản thân cũng không đem lại ích lợi gì cho thế giới, ngoại trừ khiến chi phí làm ăn với Việt Nam cao hơn so với các nước khác vì làm gì cũng phải tiền kiểm, hậu kiểm. Chi phí này cuối cùng đổ xuống đầu người dân và doanh nghiệp trong nước.
Gần đây khi tôi gửi một kiện hàng về Việt Nam, hải quan Mỹ buộc tôi phải trình hóa đơn, khiến công việc trễ nãi – việc trước đây chưa từng xảy ra. Lý do? Có quá nhiều giao dịch gian lận từ Việt Nam. Cũng vì lý do an ninh, nhiều tập đoàn công nghệ lớn thế giới cấm nhân viên làm việc từ Việt Nam: ngồi ở đâu trong Đông Nam Á cũng được trừ Việt Nam.
Tôi tin không ai thích đất nước mình bị thế giới e ngại. Ai cũng muốn Việt Nam giàu mạnh, được thế giới tin tưởng, nể trọng. Muốn vậy, Việt Nam phải tạo ra thứ thế giới cần, tức phải trở thành một phần của giải pháp cho các vấn đề toàn cầu. Lừa đảo, gian lận trực tuyến là một vấn đề nhức nhối; nhưng Việt Nam không những chưa giúp được gì mà còn đang làm mọi việc tệ hơn.
Tôi không có giải pháp, chỉ có vài suy nghĩ.
Tôi nghĩ muốn giải quyết vấn đề trước tiên cần phải thừa nhận có vấn đề: Việt Nam đang xuất khẩu gian lận, nếu không sớm giải quyết, uy tín quốc gia càng suy giảm, chi phí giao thương làm ăn với các nước càng tăng.
Để hiểu gian lận từ đâu ra, chúng ta cần nhìn vào lịch sử. Vì vị trí địa chính trị, Người Việt buộc phải rất giỏi chiến tranh. Không quốc gia nào khác từng đánh thắng ba thành viên thường trực Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc. Mà Tôn Tử đã nói: “chiến tranh là lừa dối”. Thành ra, dẫu thích hay không, chúng ta phải thừa nhận với nhau Người Việt thạo và dễ chấp nhận những trò mánh mung, gian dối.
Thực tế cuộc sống hàng ngày cũng khiến Người Việt phải rất linh hoạt. Một người bạn kinh doanh lâu năm tâm sự ở Việt Nam làm sai dễ hơn làm đúng. Câu nói nổi tiếng của Lỗ Tấn “Trên đời làm gì có đường, người ta đi mãi thành đường thôi” về đến Việt Nam đã trở thành “Trên đời làm gì có đường không được đi, chỉ có đường không đi được”. Khi lách luật, mánh lới là cách sinh tồn, gian lận đã âm thầm trở thành phản xạ.
Cuối cùng, tôi xin chia sẻ một chút về bản thân, vì tôi nghĩ câu chuyện của tôi có thể là một gợi ý.
Tôi sinh ra và lớn lên ở quận 4. Bây giờ quận nhà đã khác, nhưng nhiều năm trước, đây là vùng đất mà nhiều người Sài Gòn không dám lui tới. Thầy giáo dạy văn cấp hai của tôi kể chuyện cười khách đi máy bay thò tay qua cửa sổ, thụt tay vào thấy mất chiếc đồng hồ thì biết đang bay ngang qua quận 4.
Ở đâu cũng có người tốt, kẻ xấu, nhưng từ nhỏ tôi đã quen biết nhiều người làm những “nghề” không giống ai như móc túi, giật đồ, ăn trộm vặt, cờ bạc bịp. Ở đấy, lúc bấy giờ, không có khái niệm gian lận, chỉ có khôn và ngu. Ai khôn thì được, ai ngu thì mất, ráng chịu. Lừa được người khác là một thành tích.
Tôi lớn lên trong hoàn cảnh như vậy nên mọi thứ luật lệ với tôi đều chỉ là “phù du”. Tôi may mắn chọn được một nghề mà tôi được trả tiền để nghĩ ra những ý tưởng xấu xa nhất. Công việc hàng ngày của tôi là tìm cách lừa người khác, để giúp họ không bị lừa. Đội của tôi nghĩ ra những cách đánh lừa hệ thống phần mềm, để giúp thế giới xây dựng những hệ thống vững chãi hơn.
Gian lận và chống gian lận kỳ thực là hai mặt của một vấn đề. Không thể chống gian lận, nếu không biết cách gian lận. Vậy thì Việt Nam đang sở hữu những bộ não chống gian lận thuộc hàng tốt nhất thế giới. Đây là thứ mà nhiều người cần, là giá trị thật mà Việt Nam có thể đem lại cho cả thế giới.
